Samorząd pielęgniarek i położnych został utworzony dla reprezentowania zawodowych, społecznych i gospodarczych interesów tych zawodów mocą ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 roku o samorządzie pielęgniarek i położnych. Jednostkami organizacyjnymi samorządu posiadającymi osobowość prawną są: okręgowe izby pielęgniarek i położnych oraz Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych. Samorząd jest niezależny w wykonywaniu swych zadań i podlega tylko ustawie. Zadaniem samorządu jest w szczególności:

• sprawowanie pieczy i nadzoru nad należytym wykonywaniem zawodu pielęgniarki i położnej
• ustalanie i upowszechnianie zasad etyki zawodowej oraz sprawowanie nadzoru nad ich przestrzeganiem
• ustalanie standardów zawodowych i standardów kwalifikacji zawodowych pielęgniarek i położnych obowiązujących na poszczególnych stanowiskach pracy, zatwierdzanych przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej
• opiniowanie programu kształcenia zawodowego
• współdziałanie w ustalaniu kierunków rozwoju pielęgniarstwa
• integrowanie środowiska pielęgniarek i położnych
• obrona godności zawodowej pielęgniarek i położnych
• reprezentowanie i ochrona zawodu pielęgniarki i położnej
• udzielanie pielęgniarkom i położnym będącym obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, zamierzającym wykonywać zawód pielęgniarki lub położnej na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej informacji na temat uregulowań prawnych dotyczących ochrony zdrowia oraz ubezpieczeń społecznych w zakresie niezbędnym do wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej, zajmowanie stanowiska w sprawach stanu zdrowia społeczeństwa, polityki zdrowotnej państwa oraz organizacji ochrony zdrowia, szerzenie oświaty zdrowotnej
• współpraca z towarzystwami naukowymi, szkołami wyższymi i jednostkami badawczo rozwojowymi w kraju i za granicą
• współpraca z samorządem lekarskim oraz z samorządami innych zawodów medycznych w kraju i za granicą
• organizowanie i prowadzenie instytucji samopomocowych i innych form pomocy materialnej dla pielęgniarek, położnych i ich rodzin
• zarządzanie majątkiem własnym
• prowadzenie działalności wydawniczej
• uznawanie kwalifikacji pielęgniarek i położnych będących obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, zamierzających wykonywać zawód pielęgniarki lub położnej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej

Samorząd wykonuje swoje zadania w szczególności przez:

• stwierdzanie prawa wykonywania zawodu pielęgniarki i prawa wykonywania zawodu położnej oraz prowadzenie rejestru pielęgniarek i rejestru położnych
• negocjowanie warunków pracy i płac
• opiniowanie i wnioskowanie w sprawach kształcenia przed- i podyplomowego, a w szczególności specjalizacji zawodowej pielęgniarek i położnych
• przewodniczenie komisjom konkursowym na stanowiska pielęgniarek naczelnych, przełożonych i pielęgniarek oddziałowych oraz uczestnictwo w konkursach na inne kierownicze stanowiska w służbie zdrowia
• opiniowanie projektów aktów normatywnych dotyczących ochrony zdrowia i wykonywania zawodu pielęgniarki i położnej
• orzekanie w zakresie odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych oraz sprawowanie sądownictwa polubownego

Podstawa prawna: art. 4 ustawy z dnia 1.07.2011r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz.U. Nr 174, poz. 1038 z późn. zm.)

Zadania i kompetencje
Okręgowy Zjazd Pielęgniarek i Położnych

• Ustala zasady gospodarki finansowej izby oraz uchwala budżet
• Rozpatruje i zatwierdza roczne i kadencyjne sprawozdania okręgowej rady, okręgowej komisji rewizyjnej, okręgowego sądu i okręgowego rzecznika
• Ustala liczbę członków oraz szczegółową organizację, zasady i tryb działania organów izby
• Dokonuje wyboru przewodniczącego i członków: okręgowej rady, okręgowej komisji rewizyjnej, okręgowego sądu oraz wybiera okręgowego rzecznika i jego zastępców
• Wybiera delegatów na Krajowy Zjazd
• Odwołuje członków organów izby przed upływem kadencji
• Udziela absolutorium ustępującej okręgowej radzie
• Podejmuje uchwały w innych sprawach objętych zakresem działania izby

Podstawa prawna: art. 30 ustawy z dnia 1.07.2011r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz.U. Nr 174, poz. 1038 z późn. zm.)

Okręgowa Rada Pielęgniarek i Położnych

• Wykonuje uchwały okręgowego zjazdu
• Stwierdza prawo wykonywania zawodów pielęgniarki i położnej
• Prowadzi rejestr pielęgniarek i rejestr położnych
• Dokonuje wpisu członków na listę okręgowej izby oraz skreśla ich z tej listy
• Powołuje komisje problemowe i kieruje ich pracą
• Prowadzi bieżące sprawy izby i wykonuje zadania zlecone przez naczelną radę
• Składa roczne i kadencyjne sprawozdania z działalności oraz wykonania budżetu przed okręgowym zjazdem
• Współpracuje z terenowymi organami administracji rządowej oraz z samorządem terytorialnym

Podstawa prawna: art. 31 ustawy z dnia 1.07.2011r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz.U. Nr 174, poz. 1038 z późn. zm.)

Okręgowa Komisja Rewizyjna

• Kontroluje działalność, w szczególności finansową i gospodarczą, okręgowej rady
• Składa sprawozdania okręgowemu zjazdowi i Naczelnej Komisji Rewizyjnej
• Występuje z wnioskiem w sprawie udzielenia absolutorium okręgowej radzie

Podstawa prawna: art. 33 ustawy z dnia 1.07.2011r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz.U. Nr 174, poz. 1038 z późn. zm.)

Okręgowy Sąd Pielęgniarek i Położnych

• Rozpatruje sprawy z zakresu odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych wniesione przez okręgowego rzecznika oraz sprawuje sądownictwo polubowne
• Składa okręgowej radzie okresowe informacje o stanie prowadzonych spraw
• Składa okręgowemu zjazdowi roczne i kadencyjne sprawozdania

Podstawa prawna: art. 34 ustawy z dnia 1.07.2011r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz.U. Nr 174, poz. 1038 z późn. zm.)

Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej

• Prowadzi postępowanie wyjaśniające oraz sprawuje funkcję oskarżyciela w sprawach z zakresu odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych

Podstawa prawna: art. 35 ustawy z dnia 1.07.2011r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz.U. Nr 174, poz. 1038 z późn. zm.)